باید به عرض برسانیم که هم در قرآن کریم و هم در تاریخ اسلام ما موراد بسیارى داریم که در آن با استفاده از جنگ نرم براى پیشبرد اهداف استفاده شده است و این هم از ناحیه خداوند و مومنان و هم از ناحیه مشرکان و کافران و شیاطین مورد استفاده قرارگرفته است. براى توضیح بیشتر عرض مى کنیم که:
یکى از شیوه هاى جنگى، جنگ نرم است. در جنگ نرم، به جاى ابزارهاى جنگى متعارف چون توپ و تانک، از ابزارهاى فرهنگى تاثیرگذار بر فکر واندیشه و عواطف و احساسات انسانى بهره گرفته مى شود.
با نگاهى به جریان شناسى جنگ نرم مى توان گفت که این شیوه جنگى، چه در قرآن کریم و چه در تاریخ اسلام به وفور دیده مى شود.
– جنگ نرم و حدود و مرزهاى آن
آموزه هاى قرآنى به جنگ نرم در حوزه دشمن شناسى و مقابله با دشمن، توجه داشته است. آیات بسیارى به این مسئله از دو زاویه دید مختلف نگریسته است. به این معنا که اگر دشمن برخى از سازوکارهاى جنگ روانى را در جنگ نرم به کار مى گیرد، جامعه اسلامى نیز در دفاع و مقابله با دشمن مى بایست از همه امکانات بهره گیرد و در جنگ نرم، به حکم مقابله به مثل «فمن اعتدى علیکم فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدى علیکم و اتقواالله و اعلموا ان الله مع المتقین» عمل نماید. (بقره، آیه ۱۹۴)
البته در این آیه و آیات دیگر بر این مهم توجه و تاکید شده است که مومنان به حکم تقواى الهى، از هرگونه رفتارهاى ضد اخلاقى و عقلانى که هنجارها و ارزش هاى اساسى بشریت را تضعیف مى کند و یا از میان برمى دارد باید پرهیز کنند. بنابراین خطوط قرمزها و محدودیت هایى را براى این مقابله به مثل در همه حوزه ها از جمله جنگ نرم معین کرده است که مومنان نمى توانند از آن مرزها گذر کنند و همانند دشمنان خدا و دین، عمل نمایند به عنوان نمونه قتل و غارت بى گناهان و زنان و کودکان در فرهنگ ضدبشرى دشمنان اسلام صورت مى گیرد ولى مومنان مجاز نیستند این گونه رفتار کنند. در جنگ نرم نیز دشمنان به شیوه هاى زشت و ناپاکى رو مى آورند که حریم هاى انسانى و نیز قداست و کرامت بشرى را مى شکند و به تهمت و افتراهاى ناموسى و همانند آن رو مى آورند، در حالى که مومنان براساس آموزه هاى اسلامى و محوریت تقواى عقلانى و عقلایى و شرعى نمى تواند در جنگ نرم از آن ها بهره گیرند.
برخى از شیوه هاى جنگ نرم از سوى خدا و مومنین از این قرارند:
۱- قرآن و ضرورت آمادگى دائمى براى جنگ نرم و سخت
حفاظت از منافع مادى و معنوى فرد و اجتماع در آموزه هاى دستورى قرآن مورد توجه بوده و بر آن تاکید شده است. از آن میان مى توان به آموزه هاى دستورى قرآن به جنگ هاى روانى و ترساندن دشمن از هرگونه تحرکات مخرب و ایجاد تنش در جامعه اشاره کرد. بسیارى از آیات قرآن که به شکل انذار وارد شده است نوعى جنگ روانى را مدنظر دارد. در آیه ۶ سوره انفال، قرآن به مسئله جنگ روانى اشاره داشته و مى فرماید: ترهبون به عدوالله و عدوکم تا دشمنان خدا و خودتان را بترسانید.
در حقیقت قرآن آمادگى نظامى را که به دو شکل شمار کمى نظامیان آموزش دیده و آماده و تهیه تجهیزات نظامى پیشرفته صورت مى گیرد، به عنوان عوامل موثر در حوزه جنگ روانى مورد ارزیابى و تحلیل قرار مى دهد و به نقش بازدارنده آن اشاره مى کند. روشن است که آمادگى در همه جهات مى تواند دشمنان را از تجاوز به مرزهاى جغرافیایى و معنوى مسلمانان باز دارد. در آیات قرآن با تاکید بر جنگ روانى این مسئله نمایانده مى شود که انسان ها به طور طبیعى گرایش به روحیه تجاوزگرى دارند و براى خاموش کردن و از میان بردن بسترهاى مناسب آن باید همه امکانات پیشرفته و سلاح هاى بازدارنده فراهم آید. هدف از تهیه نفرات و تجهیزات آن است که به دشمن هشدار داده شود که هرگونه جنگ و دامن زدن به آن نه تنها براى او منافع اقتصادى و یا معنوى نخواهد داشت بلکه منافع مهم ترى از دست خواهد داد.
در حقیقت قرآن بیان مى کند که آمادگى نظامى مسلمانان نه براى تهاجم و تجاوز بلکه براى دفاع از منافع امت است به گونه اى که رویارو نشدن دشمنان با چنین مسلمانان آماده اى به نفع دشمنان خواهد بود.
۲- ابعاد آمادگى نظامى و جنگ روانى
یکى از مهم ترین ابزارهاى بازدارنده از هرگونه تجاوز دشمنان، جنگ روانى است که با کم ترین هزینه بیشترین بهره و منافع به دست مى آید. آیات قرآنى در همه مواردى که با دشمنان مشرک و منافق و کافر سخن مى گوید از حربه جنگ روانى بهره مى برد. در آخر این آیات ما با کلمات تند و انذار و هشدارهاى سختى مواجه مى شویم که روحیه دشمن را خرد مى کند. خداوند پس از بیان هر مطلبى که درباره دشمنان اسلام است آنان را به عذاب سخت، بدبختى، بدفرجامى و آتش دوزخ و مانند آن مژده مى دهد و بیان مى کند که رفتار دشمنان نه تنها براى آنان نفعى نخواهد داشت بلکه موجبات بدبختى آنان را فراهم مى آورد. تخطئه و درهم شکستن روحیه آنان، از اهداف این جنگ روانى است.
۳- اصل هراس انگیزى و بازدارندگى
براى رسیدن به این هدف، قرآن به مسلمانان شیوه هاى دیگرى مى آموزد تا به کمک آن جنگ روانى را تشدید کنند و با متزلزل کردن روحیه دشمن، هرگونه تحرک تنش آفرین و خشونت بارى را از آنان سلب نماید.
از آن میان مى توان به ساخت هرگونه ابزار و ادوات جنگى و غیرجنگى که نقش دفاعى و بازدارندگى را دارند، اشاره کرد. در آیات قرآن به ویژه در آیه ۶ سوره انفال به اصول کلى توجه شده و تنها براى بیان نمونه عصرى، از برخى از مصادیق نام برده شده است. اصل کلى که قرآن به صورت آموزه اى دستورى به مسلمانان آموزش مى دهد، فراهم آورى توان و نیرو است. توان شامل هرگونه ابزار و آلات بازدارنده و یا هجومى و یا دفاعى است. ازاین رو تنها به سلاح اشاره نشده است. تهیه هر چیزى که قدرت امت و دولت اسلامى را افزایش مى دهد امرى لازم و ضرورى است و باتوجه به شرایط مکانى و زمانى تغییر مى کند. ممکن است چیزى در زمانى ابزار جنگى مناسبى باشد ولى در عصر دیگرى نه تنها مفید نباشد بلکه زیانبار به قدرت اسلام و مومنان باشد. در زمانه ما رسانه ها به عنوان یکى از ابزارهاى جنگى قوى مطرح هستند، بنابراین بر امت است که از این توان نیز برخوردار گردند. چنان که فراهم آورى نفرات و نیروى انسانى زبده و کارآمد امرى است که هرگز نباید آن را دست کم گرفت. در زمانى نیروى زبده کسى است که سوار بر اسب، تیراندازى مى کند و در زمانى دیگر کسى است که در پس شبکه جهانى اینترنت و یا حوزه خبرى و رسانه ها به جنگ روانى مى پردازد. فراهم آورى و آموزش نیروى زبده به معناى آن است که در همه زمینه ها (توان و نیرو) از آمادگى لازم و بازدارنده برخوردار باشیم. در همه این ابزارها و نیروها آن چه مهم و اساسى است اصل هراس انگیزى و ایجاد بازدارندگى است. (نگاه کنید: مجمع البیان، ج ۳ ص ۲۱۱ و نیز جامع البیان مجلد ۴ جلد ۴ ص ۷۲۲)
آگاهى از نقاط ضعف و قوت دشمن یا امور دفاعى، جزیى از این آمادگى است که مفسران در بیان این آیه آورده اند. آیات دیگرى از قرآن بر این جنبه از آمادگى دفاعى تاکید دارند که از آن میان مى توان به آیه ۴۹ سوره نساء اشاره کرد زیرا از لوازم مصونیت یافتن از دشمن، شناخت دقیق موقعیت جغرافیایى و توان و قوت و قدرت دشمن است. چنانکه شناخت نقاط ضعف و اختلاف فکرى و یا روشى نیزاز ابزارهاى مهم است که در ایجاد قوه بازدارندگى نقش مهمى را ایفا مى کند.
رزمایش هاى مختلف در حوزه هاى موثر و کاربردى، از دیگر ابزارهاى جنگ روانى است. افزون بر این که در این رزمایش ها، نیروهاى نظامى با توان و امکانات خود به صورت علمى آشنا مى شوند و مهارت آنان افزایش مى یابد، تاثیر مهمى در روحیه دشمن نیز به جا مى گذارد. نمایش قدرت و توان نظامى به معناى ایجاد رعب و هراس در دل دشمن است تا فکر تجاوز را به ذهن خود راه ندهد. برخى از مفسران در بیان شدت عملى که در آیه ۳۲۱ سوره توبه آمده است گفته اند: مراد از آن ضرورت نمایش قدرت و روحیه جنگاورى سپاهیان اسلام است. (تفسیر نمونه ج ۸ ص ۷۹۱)
اما برخى از شیوه هاى جنگ نرم شیاطین در زبان قرآن که مستکبران و طاغوت ها اجرا کردند و خداوند به مومنان در این موارد هشدار مى دهد که مواظبت بر این موارد باشند از این قرارند:
۱- استفاده از علوم و تکنولوژى زمان:
زمان حضرت موسى (ع) فرعون با استفاده از علم سحر براى مقابله و جنگ با حضرت مى رود:
«و قال فرعون ائتونى بکل ساحر علیم، فلما جاء السحره قال لهم موسى القوا ما انتم ملقون، فلما القوا قال موسى ماجئتم به السحر ان الله سیبطله ان الله لا یصلح عمل المفسدین» (یونس، ۷۹- ۸۰)
۲- تشکیک در عقاید:
و کانوا یقولون ائذا متنا و کنا تراباً و عظماً اءنا لمبعوثون (واقعه، ۴۷)
۳- آدم هاى نخبه از این فرد و تفکر حمایت نمى کنند:
«فقال الملأ الذین کفروا من قومه ما نرئک الابشر امثلنا و ما نرئک اتبعک الاالذین هم اراذلنا بادى الراى و ما نرى لکم علینا من فضل بل نظنکم کذبین» (هود، ۲۷)
۴- استفاده از مسائل اقتصادى یا فشار از طریق تحریم و یا ایجاد اخلال مثل احتکار:
«و الى مدین اخاهم شعیبا قال یقوم اعبدوا الله ما لکم من اله غیره و لاتنقصوا المکیال و المیزان انى ارئکم بخیر و انى اخاف علیکم عذاب یوم محیط» (هود، ۸۴)
۵- ایجاد دشمنى و نفاق و تفرقه:
«انما یرید الشیطن ان یوقع بینکم العداوه و البغضاء فى الخمر والمیسر و یصدکم عن ذکرالله و عن الصلوه فهل انتم منتهون (مائده، ۹۱)
۶- دنبال ملت عقب مانده و گرفتار فساد هستند:
«الشیطان یعدکم الفقر و یامرکم بالفحشاء و الله یعدکم مغفره منه و فضلا والله واسع علیم» (بقره، ۲۶۷)
۷- تزریق مداوم وسوسه:
«فوسوس لهما الشیطن لیبدى لهما ماورى عنهما من سوء تهما و قال ما نهئکما ربکما عن هذه الشجره الا ان تکونا ملکین او تکونا من الخلدین» (اعراف، ۲۰)
۸- پاکان و نخبگان را هدف قرار مى دهد:
«ان الذین اتقوا اذا مسهم طئف من الشیطن تذکروا فاذا هم مبصرون» (اعراف، ۲۰۱)
۹- تزیین و زیبا جلوه دادن:
«و اذ زین لهم الشیطن اعملهم و قال لاغالب لکم الیوم من الناس و انى جارلکم فلما ترا ءت الفئتان نکص على عقبیه و قال انى برى منکم انى ارى مالاترون انى اخاف الله والله شدید العقاب» (الانفال، ۴۸)
۱۰- ایجاد فتنه:
«لیجعل مایلقى الشیطن فتنه للذین فى قلوبهم مرض و القاسیه قلوبهم و ان الظلمین لفى شقاق بعید» (حج، ۵۳)
۱۱- اقدام گام به گام:
«یا ایها الذین ءامنوا لاتتبعوا خطوات الشیطن و من یتبع خطوات الشیطن فانه یامر بالفحشاء والمنکر و لو لافضل الله علیکم و رحمته مازکى منکم من احد ابدا و لکن الله یزکى من یشاء والله سمیع علیم» (نور، ۲۱)
۱۲- جامعه اى توحیدى و خدامحور نباشد:
«استحوذ علیهم الشیطن فانسهم ذکرالله اولئک حزب الشیطن الا ان حزب الشطین هم الخاسرون» (مجادله، ۱۹)
۱۳- نابود نمودن هویت ملت ها و جوامع:
«کمثل الشیطان اذقال للانسان اکفر فلما کفر قال انى برىء منک انى اخاف الله رب العالمین (الحشر ۱۶)
۱۴- استفاده از ضعف هاى جامعه و اشخاص:
«و لقد صدق علیهم ابلیس ظنه فاتبعوه الافریقا من المومنین» (سباء، ۲۰)
۱۵- دشمنان براى تحقیر و تمسخر پیامبران، خود از ابزار شعر نیز بهره مى بردند و این اشعار را به گونه اى مى سرودندکه مخاطبان از انتساب خود به پیامبران و عنوان پیرو بودن شرم کنند (صافات آیه ۳۶، طور آیه ۳۰، انبیاء آیه ۵ و حاقه آیه ۴۱)
۱۶- افسانه سرایى از دیگر روش هایى بود که دشمنان براى مقابله با پیامبران در جنگ نرم از آن استفاده بسیار مى کردند که آیاتى چون آیه ۲۵ سوره انعام و ۳۱ سوره انفال و آیه ۲۴ سوره نحل و ۸۳ سوره مأمنون و ۵ سوره فرقان و آیاتى دیگر بر آن دلالت مى کند.
در رابطه با جنگ نرم در تاریخ اسلام هم باید به عرض برسانیم که اگر نگاهى به تاریخچه تبلیغات و جنگ نرم دشمنان علیه اسلام داشته باشیم، مى بینیم که تاریخ اسلام و تشیع پر است از اینگونه برنامهها و هجمههاى تبلیغاتى. این فعالیتها از زمان صدر اسلام و پس از پیامبر (ص) وجود داشته است حکومت معاویه، بنى امیه و عباسیان هم، به نوعى، جنگهاى نرمى را علیه ائمه معصومین (ع) و مکتب تشیع داشتهاند. مسائلى مثل جعل حدیث، منع از کتابت حدیث و حسبنا کتاب الله، از مواردى است که مىتوان از آنها به عنوان مصادیق جنگ نرم یاد کرد. در مقابل ائمه معصومین و مومنین نیز با انجام بعضى امور مانند ادعیه و توسلات معنى دار و نیز جذب افراد مومنى که در حکومت وقت نفوذ داشتند و نیز برپایى جلسات محرمانه براى تربیت افراد مطمئن و مومن و.. به جنگ نرم با حکومت غاصب و ظالم وقت خود مى پرداختند.
پرسمان
ثبت دیدگاه